اصول استفاده صحیح از حافظه
1. آموزش
به وسیله آموزش می توان عمل فراگیری یا بهره گیری از حافظه را که یک فعالیت مستقیم و قابل کنترل است افزایش داد.
2. علاقه
اگر به موضوعی علاقمند باشید بهتر آن را یاد می گیرید. موضوع مورد مطالعه و همچنین میزان علاقه ای که خواننده نسبت به مطلب دارد، در به خاطر سپاری آن مطلب در حافظه تاثیر زیادی دارد. به خاطر سپردن موضوعات مورد علاقه در حافظه به سهولت انجام می گیرد. و همچنین به آسانی می توان آن ها را بیاد آورد بنابراین علاقه در یادگیری نقش دارد. هر چه قدر حافظه قوی داشته باشید به خاطر سپردن مطالبی که به آنها علاقه ای ندارید امکان پذیر نخواهد بود. فقط از راه ایجاد علاقه در خود می توانید از عهده این کار بر آیید.
3. تمرکز حواس
داشتن تمرکز حواس هنگام یادگیری موجب می شود که مطالب آموخته شده بهتر در حافظه باقی بماند. اصولاً بدون داشتن تمرکز نمی توان مطلبی را به خوبی فهمید. باید هنگام مطالعه تمامی حواس خود را بر روی مطالب متمرکز کنید تا بتوانید آن ها را به حافظه خود بسپارید. برای ایجاد تمرکز باید شرایط مطالعه را نیز رعایت کنید. در واقع با رعایت شرایط مطالعه موقعیت مناسبی را برای تمرکز و یادگیری بهتر مطالب ایجاد می کنید.
4. طبقه بندی مطالب مورد مطالعه(ارتباط)
یکی از اصول حاکم بر حافظه اصل ارتباط و بهم پیوستگی است یعنی، حافظه مطالب مرتبط و به هم پیوسته را بهتر در خود جای می دهد و هر چقدر آموخته های شما بیش تر با همدیگر ارتباط داشته باشند به همان نسبت به خاطر سپاری و بیادآوری آن ها آسانتر خواهد بود. حافظه به شکل زنجیره ای عمل می کند. بنابراین مطالب باید به صورت زنجیره ای، پیوسته و در ارتباط با هم در آیند تا کار به خاطر سپاری و از آن مهم تر، عمل بیادآوری راحت باشد.
5. خوب درک کردن(درک مفاهیم)
پرفسور ربروت توکه می گوید: "درسی که کاملاً فهمیده شود از قبل یاد گرفته شده است." پس اگر مطلبی را به جای حفظ کردن بفهمید، بهتر در حافظه ضبط و بایگانی می گردد. واصولاً اگر متنی به خوبی درک شود، کمتر فراموش می شود. قبل از آن که بخواهید مطلبی را حفظ کنید، ابتدا باید آن مطلب را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهید. و هنگامی که آن را به خوبی درک کردید به خاطر بسپارید.
6. اعتماد به نفس
اعتماد به حافظه نخستین گام تقویت حافظه است، باید به قوی بودن حافظه خود اعتماد داشته باشید. باید از کاربرد کلمات و جملاتی که موجب تضعیف حافظه می شوند جداً خودداری کنید. حتماً از گفتن جملاتی نظیر "حافظه ام یاری نمی کند"، "حافظه ام ضعیف شده است."خودداری کنید. چرا که با گفتن این جملات، به خودتان تلقین می کنید که واقعاً حافظه تان ضعیف شده است، در آن صورت حافظه نیز به یاری شما نمی شتابد.
نتیجه
آنچه که در ذهن شماست نتیجه یادگیری و به خاطر سپاری صحیح است. به خاطر سپاری مهارتی قابل کسب است حافظه را می توان طوری تربیت کرد که موثرتر انجام وظیفه کند. کسانی که به روش های یادگیری خود توجه بیشتر دارند و هنگام به خاطر سپردن مطلبی تمرکز حواس داشته باشند و مطالب را با نظم و ترتیب در حافظه ضبط کنند آن موقع به خاطر آوری مطلب در آن ها آسان تر خواهد بود.
اصول بهداشت حافظه
-چگونه می توان یک حافظه بهتر داشت؟
- یادگیری و حفظ مطالب به چند صورت امکان پذیر است؟
- چگونه می توان حافظه را به فعالیت وا داشت؟
ذهن آدمی همچون دیگر اعضاء بدن احتیاج به مواد غذائی و مراقبت دارد. همان طور که به وضع پوشش خود دقیق هستیم باید به بهداشت و سلامت روانی حافظه و مغز دقت کنیم. هنگام کار و فعالیت های ذهنی، برای سلامتی و جلوگیری از فرسودگی زودرس حافظه باید موارد بهداشتی زیر را رعایت کرد:
1. تاثیر تغذیه مناسب بر حافظه(اعم از اکسیژن و غذا)
تغذیه مناسب یکی از مهم ترین عوامل در افزایش کارایی حافظه است. کلسیم و منیزیم و فسفر سه عنصر اساسی و ضروری برای حافظه به شمار می آید و باید با تغذیه مناسب مانند: جوانه گندم، لبنیات، جگر، بادام، گردو، فندق، سبزیجات و تخم مرغ می توان مواد مورد نیاز مغز را تامین کرد. و در فعالیت های شدید ذهنی باید از مصرف زیاد چربی، نان، و قند بپرهیزید و تا حد امکان از غذاهای دارای پروتئین مانند تخم مرغ، گوشت، جگر سیاه و ماهی استفاده کنید. به طور کلی در نظر داشته باشید که پرخوری و معده سنگین فعالیت ذهنی را سست و محدود می کند.
2. تاثیر دخانیات و مواد مخدر
استفاده از سیگار و دخانیات نه تنها موجب خستگی زودرس جسم و روان می شود، بلکه عمل طبیعی سیستم عصب و حافظه را مختل کرده و اثرات دائمی دارد و با عدم استفاده از آن ها می توانیم کارایی حافظه را بالا ببریم.
3. تاثیر استرس بر حافظه
استرس یکی از عواملی است که موجب رکود ذهن در مرحله فکر کردن می شود. استرس در دو مرحله مهم باعث اخلال در عمل حافظه می شود: یکی در مرحله ثبت اطلاعات و دیگری در مرحله یاد آوری اطلاعات. مسائلی چون مرگ یا حادثه ناگوار برای یکی از اعضای خانواده، ترس، خوشحالی بیش از حد و ازدواج می تواند بر کارایی حافظه تاثیر گذارد.
توجه اکثر دانش آموزان موقع امتحان بیشتر به طرف پایین خیره می شود که این عمل کارایی حافظه را در یاد آوری مطالب پایین می آورد. پس بهتر است که با چشمانی باز به گوشه بالا و چپ یا بالا و راست بنگرید. این عمل فیزیکی به نیمکره های مغز کمک می کند تا همکاری بهتری داشته باشند و امکان دستیابی شما به اطلاعات را فراهم آورند.
4. تاثیر استراحت در حافظه
هنگام مطالعه نباید خسته باشید، اگر احساس خستگی می کنید کمی باید استراحت کنید و بعد مطالعه را شروع کنید. پس از یادگیری نیز حتماً استراحت کنید تا آموخته های شما مجال استحکام و پایداری در حافظه را پیدا کنند و از به وجود آمدن عامل تداخل جلوگیری شود.
5. تاثیر آرامش در حافظه
تا حدممکن در هنگام مطالعه آرامش بیشتری داشته باشید. چون در وضعیت آرامش، امواج آلفا که بین 8 الی 13 هرتزاست در مغز منتشر می شود. در این حالت انسان می تواند از حداکثر نیروهای مغز خویش بهره جوید و یادگیری و به خاطر سپاری را تسهیل بخشد. در ضمن حفظ آرامش و حالت طبیعی ارگانیسم کارکرد طبیعی مغز و اعصاب را نیز تسهیل می کند
در مطالعات خود باید تنوع ایجاد کرد و به طور مثال اگر قرار باشد ساعاتی را صرف مطالعه نمود نباید همه وقت را برای انجام یک کار صرف کرد. کمی از وقت را باید به مرور مطلب دیگری گذراند یا مختصری درباره آینده برنامه ریزی نمود و کمی مطالعه آزاد داشت. کمی تنوع به همان خوبی استراحت کردن است. اگر فکر انسان فعالیت های متنوعی داشته باشد کارآیی بیشتری خواهد داشت تا آن که برای مدتی طولانی به کاری یکنواخت بپردازد.
همیشه باید مطلب و یادداشتی مهم به همراه داشت که همه جا بتوان از آن بهره برد بسیار مفید است که یک کتاب جیبی یا کارتی شامل مطالب کلیدی که می خواهیم آن را فرا گیریم به همراه داشته باشیم. مکان یادگیری جایی است که انسان آنجا هست یعنی اگر همه جا مطلبی به همراه نداشته باشیم بهانه خوبی برای یاد نگرفتن داریم.
وقتی به تنهایی مطالعه می کنیم این امکان وجود دارد که ساعت ها پشت میز بنشینیم بدون اینکه فراگیری چندانی داشته باشیم. زمانی که عضو یک گروه فعال مطالعاتی باشیم امکان "در رویا رفتن" به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
درمطالعه نباید کمال گرا بود به این معنی که در یاد گرفتن مطلبی نباید خیلی وسواس داشته باشیم یا وقت بسیار زیادی را به یاد گرفتن مطلبی اختصاص دهیم که هر قدر آن رامطالعه می کنیم از توانایی خود نسبت به درک آن اطمینان حاصل نکنیم. کمال گرایان اغلب به دلیل انجام دادن کامل تعداد کمی از کارها در نهایت با انباشته شدن کارهای مهم مواجه می شوند. کاری که امروز غیرممکن به نظر می رسد ممکن است پس از مدتی، هنگامی که اطلاعات و تجربیات لازم در جهت سازماندهی روش انجام کار به دست آید، امری بسیار آسان تلقی شود. خطر واقعی پافشاری در انجام یک کار ردیف شدن بقیه کارهای انجام نشده است که در همان زمان در حال انباشته شدن هستند. زمان را به تفکر درباره مطالعه نباید تلف کرد. افراد باهوش به تدابیر بسیار پیچیده اجتناب از مطالعه مانندموارد ذیل آشنا هستند:
- تمیزکاری مرتب کردن و تظاهر به این که قبل از مطالعه انجام دادن آن کارها لازم است.
- انجام دادن کارهای کوچک و آسان به عنوان راهی برای به تاخیر انداختن شروع یک کار مهم و بزرگ.
- پیدا کردن فعالیت‌های جایگزینی.
باید از کنار موانع رد شد. هنگامی که مطلبی می رسیم که چیزی درباره آن نمی دانیم نباید متوقف شویم. بلکه باید آن را مانند جزیره کوچکش پشت سر بگذاریم. باید موضوع بعدی را مطالعه نمود شاید ساده تر بیان شده باشد. ممکن است پس از این که به چند موضوع و مطلب تسلط پیدا کردیم آن مشکل خود به خود حل شود. انسان نباید خود را به روش مطالعاتی که به طور اتفاقی برگزیده است محدود نماید. برای انجام کارهای مختلف به کارگیری روش های متفاوت سودمند است. آزمون روش های مختلف باعث به وجود آمدن تنوع و جذابیت در فعالیت های تحصیلی می شود. جعبه ابزاری از روش های گوناگون یادگیری باید فراهم آورد.
هر قدر روش های مختلفی که برای یادگیری مورد آزمایش قرار می دهیم بیش تر باشد بهتر می توان تصمیم گرفت که کدام یک از فنون بیش از بقیه مناسب انجام کاری خاص در موقعیتی خاص می باشد. انتخاب بهترین روش برای انجام کارهای مختلف مهارت بسیار مفیدی در جهت پیشرفت است. به این معنا که انسان به سرعت می تواند خود را با موقعیت ها و شرایط جدید وفق دهد.
باید کاری کنیم که هر صفحه از یادداشت هایمان با صفحات قبل فرق داشته باشد. این باعث می شود که هر صفحه در خاطرمان بماند. تمام صفحه را نباید پر کنیم بلکه باید جای خالی برای اصطلاحات بعدی و مطلب اضافی قرار دهیم.
خواندن مفید با استفاده از قلم
باید در حال مطالعه نکات مهم را در کنار صفحات یادداشت کرد و با استفاده ازماژیک یا شبرنگ قسمت های مهم را مشخص کرد. این موضوع به ما این امکان را می دهد تا به طور مستمر با مطالب کتاب ارتباط داشته باشیم. باید در حالی که مطالعه می کنیم سوالاتی مطرح کرده و بنویسیم که موجب می شود بعدها در آن مورد خود را بیازماییم.
حتماً باید در حال مطالعه خلاصه برداری کرد. خلاصه نویسی مهارت بسیار سودمندی است که با تمرین پیشرفت می کند. مهارت یافتن در خلاصه نویسی به انسان کمک می کند تا حجم مطلبی که می خواهد یاد بگیرد کمتر شود. این مهارت خود به خود انسان را به تصمیم گیری راجع به موارد مهم و غیرمهم وادار می سازد و موجب جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی که صرف مطالعه بی نتیجه و سرسری می گردد می‌شود.